Meer kleur in de klas, meer kleur in de leraarskamer

Onze samenleving en onze leerlingen zijn divers, maar die diversiteit zien we niet terug in onze leraarskamers. Het gaat niet enkel over het aantal leerkrachten met een migratieachtergrond, het gaat ook over hoe leerkrachten omgaan met diversiteit én welke diversiteitsvisie de school uitdraagt.

We leven vandaag in een samenleving die rijk is aan diversiteit, en dat geldt niet alleen voor Vlaanderen. Er is een algemene trend naar globalisering die naar verwachting zal blijven toenemen. Deze groeiende diversiteit zien we ook in onze klaslokalen, hoewel dat voor leerkrachten nog niet in dezelfde mate geldt. Slechts 6 op de 100 Vlaamse leerkrachten heeft een buitenlandse herkomst, terwijl 1 op de 4 Vlamingen en 1 op de 3 Vlaamse jongeren een migratieachtergrond hebben. De discrepantie is duidelijk zichtbaar.

Etnische ongelijkheid

Het Vlaamse onderwijs draagt, vaak onbedoeld, etnische ongelijkheid met zich mee. Leerlingen  met een migratieachtergrond hebben een grotere kans om zonder diploma de school te verlaten en zo een meer kwetsbare positie op de arbeidsmarkt in te nemen. Ze scoren bovendien slechter op internationale PISA-testen dan autochtone leerlingen. Die resultaten tonen aan dat autochtone leerlingen anderhalf tot twee jaar voorsprong hebben op leerlingen met een migratieachtergrond.

De groep leerlingen met een diverse achtergrond wordt groter, dat staat vast, maar ons onderwijs beschikt momenteel niet over de juiste handvatten om daarmee aan de slag te gaan. Een jammere zaak want het onderwijs kan dienst doen als kansenmotor voor menselijk kapitaal. We kunnen het ons als samenleving gewoonweg niet permitteren om zo veel menselijk kapitaal links te laten liggen. Beleidsmakers moeten zich hiervan bewust zijn.

Problematiseren van taal

Taal is een belangrijke factor om deel te nemen aan onderwijs. Nederlands is de officiële taal in het Vlaamse onderwijs en de voertaal die ons allen met elkaar verbindt. Het goed beheersen van het Nederlands is dan ook essentieel voor al onze jongeren om op een kwalitatieve manier onderwijs te volgen.

Toch wil ik hier een nuance aan het debat toevoegen. Alle aandacht voor het Nederlands, akkoord. Maar laten we stoppen met het problematiseren van bepaalde thuistalen. Meertaligheid is een enorme troef die we moeten omarmen. Geef erkenning aan de leerlingen met een andere thuistaal, prijs hen dat ze meerdere talen beheersen en geef gerust aan dat het Nederlands de taal is die ons verbindt. Er is voldoende wetenschappelijke evidentie die aantoont dat een dergelijke aanpak ervoor zorgt dat leerlingen met een migratieachtergrond zich beter voelen op school en dus ook beter presteren. Taal en meertaligheid is veel te belangrijk om enkel in een context van Polarisatie te bespreken.

Diversiteitsbeleid

Het Vlaamse onderwijs wil het beste uit elke leerling halen en het leerrendement van iedere leerling maximaliseren. Dat is net het sterke dat ons onderwijs typeert. Leerkrachten (in wording) met een migratieachtergrond botsen nog op te veel drempels. De structuur van ons onderwijs, onbewuste stereotypering, vooroordelen, lage verwachtingen en zelfs racisme spelen er een belangrijke rol in. En laten we de drempel der drempels ook maar benoemen: religieuze symbolen.

Scholen zijn spiegels van en voor onze samenleving. Diversiteit is de norm en we verwachten dat het onderwijs leerlingen klaarstoomt om hier op een proactieve en verantwoordelijke manier mee om te gaan. De vrijheid van onderwijs en de godsdienstvrijheid zijn twee fundamentele grondrechten die meer aan elkaar verbonden zouden moeten worden. Geef scholen het vertrouwen om hun eigen keuze over het al dan niet toelaten van religieuze symbolen bij leerkrachten te maken op basis van de specifieke schoolcontext.

Het katholiek onderwijs, de grootste koepel van het vrije onderwijsnet, maakt dit al mogelijk in het kader van de katholieke dialoogschool. Stellen we ons dan best ook niet de vraag in welke mate het verbod op religieuze symbolen in het officiële net nog houdbaar is?

Automatisch diverser

Wanneer gewerkt wordt aan die drempels zal de leraarskamer automatisch diverser kleuren. Op dit moment gaat er ongelofelijk veel onderwijstalent verloren doordat leraren in opleiding geen religieuze symbolen mogen dragen in de klas, geen stageschool vinden of het onderwijs zien als een sector ‘die niet voor hen’ is door een negatieve onderwijservaring. Het is een vicieuze cirkel die we moeten doorbreken.

Het creëren van kansen voor àlle leerlingen en het wegwerken van mogelijke drempels begint bij een duidelijke en duurzame visie op diversiteit. Zowel in het onderwijs als in de politiek. Naast het aantrekken van leerkrachten met een diverse achtergrond is het ook belangrijk dat we ons huidige lerarenkorps de nodige handvatten en vaardigheden aanreiken om voor een diverse klas te staan. Leerkrachten geven dit zelf ook aan, want superdiversiteit is al lang niet enkel meer een verhaal van onze centrumsteden6.

Diversiteit is een realiteit, laten we dan ook ons uiterste best doen om iedereen dezelfde kansen te bieden in ons onderwijs.